BM Genel Kurulu aldığı karar ile 30 Mart 'Uluslararası Sıfır Atık Günü' olarak ilan edildi. Peki sıfır atık tam olarak nedir? Doğal kaynaklarımızı kullanma şeklimizi yeniden değerlendirmemizi nasıl sağlıyor? Sıfır atık sisteminin tam olarak neleri içermektedir? İşte sıfır atık hakkında her şey...

Sıfır atık nedir?

Zero Waste International Alliance'a (ZWIA) göre sıfır atık tanımı şu şekildedir: “Sıfır atık: Ürünlerin, ambalajların ve malzemelerin sorumlu bir şekilde üretilmesi, tüketilmesi, yeniden kullanılması ve geri kazanılması yoluyla çevreyi ya da insan sağlığını tehdit edecek şekilde yanmadan, toprağa, suya ya da havaya deşarj olmadan tüm kaynakların korunması”.

Sıfır atık, özünde, üretim ve tüketime yönelik "al, yap ve israf" yaklaşımımızı hedefleyerek, kaynakları kullanma şeklimizde daha döngüsel bir yaklaşımı teşvik eder. Bu, en temel düzeyde, sıfır atık hedefinin, ekonomileri çöplüklere ve okyanusa hiç atık göndermeme hedefine doğru itmek olduğu anlamına gelir.

Bununla birlikte, geri dönüşüm ve bilinçli atık yönetimi bu hedefe ulaşmanın temelini oluşturmaya devam ederken, sıfır atık, basitçe "ömrünü tamamlamış" atıklarla uğraşmaktan çok daha fazlasını kapsar. Aslında bir ürünün ya da malzemenin tüm yaşam döngüsünü inceleyerek verimsizlikleri ve sürdürülemez üretim ve tüketim uygulamalarını vurgular. Yalnızca atıkları düzenli depolama alanlarından uzak tutmak değil, aynı zamanda ekonomimizi üretim ve tüketimde daha az israf etmeye zorlamak anlamına gelir.

Yalnızca bir nihai hedef değil, aynı zamanda zincirin tüm aşamalarında israfı ortadan kaldırmaya yönelik bir dizi yol gösterici ilkedir. Kaynak çıkarmadan üretime, atılan malzemelerin tüketimine ve yönetimine kadar amaç, döngüyü kapatmak, tüm atık kavramını yeniden tanımlamaktır. Ayrıca kaynakların çok az veya hiç çevresel etki olmadan dünyaya geri gönderilmeden önce mümkün olduğu kadar uzun süre kullanımda kalmasını sağlamaktır.

Sıfır atık ilkeleri nelerdir?

Sıfır atık ilkeleri, toplumun farklı kesimlerini hedef alan üç temel yükümlülüğü içerir:

Üretici sorumluluğu
Siyasi sorumluluk
Toplum sorumluluğu

Her biri atık akışının belirli bir aşamasını temsil eder. Üreticiler cephededir. Ürün tasarımı ve üretimi için sorumluluk almaları gerekir. Topluluk, tüketim ve imha sorumluluğunu üstlenerek arka uçta yer alır. Arada, siyasi sorumluluk, sıfır atık ilkelerini teşvik etmek için tasarlanan yeni yasaları uygularken hem çevre hem de insan sağlığını teşvik ederek topluluk ve üretici arasındaki boşluğu doldurmalıdır.

İlkelerin kendileri aşağıdaki gibidir, ancak sıfır atık ekonomisinin gerçeklerini keşfetmeye devam ettikçe ortaya çıkan yeni zorlukları karşılamak için sürekli olarak genişlemektedir.

Kapalı döngü sistemleri tasarlayın
Proseslerin (üretim, geri dönüşüm vb.) kaynağa yakın olmasını sağlayın
Enerji tasarrufu
Zararlı atıkları ihraç etmeyin
Topluluğun katılımını sağlayın ve değişimi teşvik edin
Ürünleri ve malzemeleri mümkün olduğu kadar uzun süre döngüde tutun
Sürekli iyileştirme için geri bildirim sağlayan sistemler oluşturun
Yerel ekonomileri destekleyin
Materyalleri kaynak olarak tanıtın
Toprağı, suyu ve havayı kirleten deşarjları en aza indirin
Fırsatların gerçek maliyetlerini göz önünde bulundurun
Uyarlanabilir, esnek ve dayanıklı sistemler geliştirin

Sıfır atık yönetim hiyerarşi ilkeleri nelerdir?

Yeniden düşün

Yeniden kullanılmış, geri dönüştürülmüş veya sürdürülebilir şekilde toplanmış toksik olmayan malzemeler kullanın. Bir ürünün tüm yaşam döngüsü için döngüsel malzemeleri ve genişletilmiş üretici sorumluluğunu teşvik edin.

Azaltmak

Sosyal ve çevresel kaygıları ve yerel pazarları destekleyen sürdürülebilir satın alma veya ürünlerin atılmasını önlemek için programları geri alma. Atıkları en aza indirmek için tüketim alışkanlıklarını planlarken malzemelerin miktarını ve toksisitesini en aza indirin.

Yeniden kullan

Onarım, yenileme, modüler teknolojiler ve alternatif yollarla yeniden kullanım yoluyla malzemelerin ve ürünlerin yeniden kullanımını optimize edin.

Geri Dönüşüm / Kompost

Yüksek kaliteli geri dönüştürülebilir malzemelere ve malzemelere izin veren mevcut sistemleri destekleyin ve genişletin. Geri dönüştürülebilir maddelerin toplanması ve işlenmesi için yerel pazarlar oluşturun. Evde merkezi olmayan kompostlamayı teşvik edin. Kompost hazırlama ile ilgili merak edilenler yazısını okumak için tıklayınız...

Malzeme kurtarma

Malzeme geri kazanımını optimize edin ve yalnızca biyolojik sıcaklık ve basınçlarda çalışan enerji geri kazanım sistemlerini kullanın.

Artık yönetimi

Malzemelerden kaynaklanan kirletici gazları ve toksik kalıntıları en aza indirin. Kaynakların korunmasını teşvik edin ve yıkıcı imha yöntemlerini en aza indirin.

Kabul edilemez

Atıkların ve atıktan enerjiye dönüştürülen sistemlerin yakılması için verilen desteği caydırın ve kaldırın. Tüketim ürünlerinden ve inşaat malzemelerinden tüm toksik artıkları çıkarın.

Sıfır atık örnekleri nelerdir?

Tek kullanımlık ambalajların ortaya çıkmasından ve günümüzün "tek kullanımlık" zihniyetinden önce, sıfır atık, yalnızca uygun maliyetli ve kullanışlı olduğu için belirli iş sistemlerinin bir özelliğiydi. Örnekler, dağıtım için yeniden kullanılabilir ve iade edilebilir cam şişelere dayanan geleneksel süt yuvarlaklarını içerir. Süt, her sabah müşteri tarafından temizlenip tekrar kullanılmak üzere iade edilen ağır hizmet tipi cam şişelerde teslim edildi.

Bu örnekte; camı üretmek için kullanılan ham maddeler, yıkama, ısıl işlem ve şişe kapatma sırasında oluşan minimum atıkla döngüde tutulur. Muhtemelen, gerçek sıfır atık hiçbir zaman elde edilemez, ancak çeşitli ambalaj seçeneklerinin yaşam döngüsüne ilişkin değerlendirmeler, camın çağdaş malzemelerden çok daha az atık ürettiğini göstermektedir.

Ne yazık ki süt gibi benzer şekillerde çalışan birçok işletme büyük ölçüde tek kullanımlık plastik ambalajlar tarafından yutuldu. Bununla birlikte, son on yılda, özellikle sürdürülebilirlik odaklı şirketlerde ve aynı zamanda yavaş yavaş atık azaltmayı benimsemeye başlayan ana akım işletmelerde sıfır atık düşüncesi örnekleri artıyor.

Kaynak: "What Is Zero Waste? — A Guide to Resource Recovery and Conservation". Şuradan alındı: https://www.zerowaste.com/blog/what-is-zero-waste-a-guide-to-resource-recovery-and-conservation/. (23.07.2020).

Poşetin doğada çözünme süresinin 1000 yıl olduğunu biliyor muydunuz?

Denize, sokağa attığınız çöplerin çevreye, doğal yaşama ve sağlığımıza ne kadar zarar verdiğinizin farkında mısınız? Plastikler ve bazı atıklar, doğada binlerce yılda bile yok olmuyor. Peki plastiklerin ve atıkların doğada ne kadar sürede yok olduğunu biliyor musunuz?